کارگروه دانشجویان و اعضای هئیت علمی
همانطور که در معرفی «شبکه ملی آموزش هسته‌ای ایران» نیز ذکر گردیده است، یکی از اهداف این شبکه ملی تأمین، آموزش، تأیید صلاحیت و ارتقای دانش و مهارت نیروی انسانی مورد نیاز صنعت هسته‌ای کشور در مشاغل فنی و تخصصی است. صنعت هسته‌ای به‌عنوان یکی از صنایع راهبردی و چندرشته‌ای در سطح ملی و بین‌المللی، نقشی اساسی در تأمین انرژی، پیشبرد تحقیقات علمی و توسعه کاربردهای پزشکی و صنعتی ایفا می‌کند. ماهیت میان‌رشته‌ای این صنعت ایجاب می‌نماید که توسعه و بهره‌برداری ایمن از فناوری‌های هسته‌ای صرفاً محدود به رشته مهندسی هسته‌ای یا فیزیک نباشد، بلکه مستلزم همکاری و هم‌افزایی میان طیف گسترده‌ای از تخصص‌ها از جمله مهندسی مکانیک، برق، مواد، شیمی، ایمنی پرتوی، محیط زیست، مدیریت و حقوق است. کارگروه تخصصی دانشجویان و اعضای هیئت علمی به عنوان یکی از ارکان شبکه با توجه به اهداف تعیین شده، وظایف ذیل را به عهده دارد.
الف) مشارکت در تقویت و توسعه برنامه‌های آموزش تخصصی، مهارت افزایی، کارآموزی و کارورزی با هدف تربیت و تأمین نیروی انسانی متخصص و ماهر مورد نیاز صنعت هسته‌ای؛
ب) مشارکت در ارتقای توانمندی دانشجویان و دانش آموختگان به عنوان نیروی ماهر و مورد نیاز از طریق انطباق هر چه بیشتر برنامه‌های درسی دانشگاهی با نیازهای صنعت هسته‌ای؛
پ- ارائه طرح ها و راهکارهای مناسب به منظور جذب و نگهداشت، افزایش بهره‌وری و اثربخشی نخبگان و صاحبان استعدادهای برتر دانشجویی و دانش آموزی با هدف استفاده از توان و ظرفیت ایشان در صنعت هسته‌ای؛
ث- مشاوره هدایت شغلی و آموزشی به منظور بهبود شناخت دانشجویان و دانش‌آموختگان از مهارت‌ها و توانمندی‌های ضروری برای مشاغل صنعت هسته‌ای؛
رشته‌های تحصیلی مرتبط با صنعت هسته‌ای
صنعت هسته‌ای به دلیل ماهیت پیچیده و چندرشته‌ای خود، نیازمند همکاری گسترده میان علوم پایه، مهندسی، پزشکی، ایمنی و مدیریت است. در این میان، هر رشته تحصیلی نقش خاص و غیرقابل جایگزینی در توسعه و بهره‌برداری ایمن از فناوری‌های هسته‌ای دارد.
- رشته‌های علوم پایه شامل فیزیک هسته‌ای و ذرات، شیمی هسته‌ای و ریاضیات هستند که پایه علمی و پژوهشی این صنعت را فراهم می‌کنند. فیزیک هسته‌ای به مطالعه ساختار هسته‌ها و رفتار پرتوها می‌پردازد و مبنای طراحی راکتورها و سامانه‌های پرتوی پزشکی است. شیمی هسته‌ای در فرآوری سوخت، جداسازی ایزوتوپ‌ها و تولید رادیوداروها کاربرد دارد و ریاضیات و آمار برای مدل‌سازی، تحلیل داده‌های پرتوی و پیش‌بینی ایمنی استفاده می‌شوند.
- رشته‌های مهندسی پرکاربرد شامل مهندسی هسته‌ای، مکانیک، برق و الکترونیک، مواد و متالورژی، شیمی و عمران هستند. مهندسی هسته‌ای مسئول طراحی و بهره‌برداری از راکتورها، مدیریت سوخت و حفاظت پرتوی است. مهندسی مکانیک سامانه‌های حرارتی و برودتی، تجهیزات مکانیکی و توربین‌ها را طراحی می‌کند. مهندسی برق و الکترونیک به کنترل، ابزار دقیق و شبکه‌های قدرت می‌پردازد. مهندسی مواد و متالورژی با توسعه مواد مقاوم در برابر تابش، خوردگی و دماهای بالا، نقش کلیدی در قلب راکتورها و سوخت هسته‌ای دارد. مهندسی شیمی فرآوری سوخت و غنی‌سازی را انجام می‌دهد و مهندسی عمران سازه‌های مقاوم نیروگاه‌ها را طراحی می‌کند.
- حوزه‌های ایمنی، محیط زیست و مدیریت نیز در صنعت هسته‌ای ضروری هستند. مهندسی ایمنی و حفاظت پرتوی میزان پرتوگیری کارکنان و مردم را کنترل می‌کند، مهندسی محیط زیست پسماندهای رادیواکتیو را مدیریت و اثرات زیست‌محیطی را پایش می‌کند، و مدیریت صنعتی و مهندسی صنایع پروژه‌های کلان را برنامه‌ریزی و بهینه‌سازی می‌کنند. حقوق هسته‌ای و سیاست‌گذاری انرژی نیز چارچوب‌های قانونی و مقررات ملی و بین‌المللی را تضمین می‌نمایند.
- حوزه‌های کاربردی بین‌رشته‌ای شامل پزشکی هسته‌ای و فناوری پرتوها هستند. پزشکی هسته‌ای با تولید و استفاده از رادیوداروها، تصویربرداری پزشکی و پرتودرمانی به درمان بیماری‌ها کمک می‌کند و فناوری پرتوها در صنایع مختلف، کشاورزی و روش‌های غیرمخرب صنعتی کاربرد دارد.
به طور کلی، نبود هر یک از این رشته‌ها می‌تواند توسعه و بهره‌برداری ایمن از صنعت هسته‌ای را با چالش مواجه سازد. از این رو، شناسایی و تقویت رشته‌های پرکاربرد و اجرای برنامه‌های حمایتی نظیر جذب بورسیه، نقشی کلیدی در تربیت نیروی انسانی متخصص، ارتقای توان پژوهشی و فناورانه کشور و تحقق اهداف کلان ملی در حوزه انرژی، امنیت و توسعه پایدار ایفا می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر و دسترسی به منابع تکمیلی، می‌توانید به لینک‌های زیر مراجعه نمایید:
https://edurank.org/engineering/nuclear/
https://edurank.org/physics/nuclear
طرح جذب دانشجویان بورسیه در صنعت هسته‌ای
با عنایت به تدوین و تصویب شیوه نامه اجرایی بورس صنعت و مشاغل (شهید محمد علی رجائی) مصوب شورای مرکزی بورس سازمان امور دانشجویان، و با هدف تربیت منابع انسانی مؤثر و کارا و تأمین سرمایه انسانی مورد نیاز صنعت، برنامه بورسیه در صنعت هسته‌ای توسط سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت‌های تابعه وابسته با هدف تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد از سال 1402 طراحی و اجرا شده است تا بستری مناسب برای آموزش و پرورش دانشجویان با دانش روز و تعهد به منافع ملی فراهم گردد. این برنامه ضمن حفظ و انتقال دانش فنی تخصصی هسته‌ای بین نسل‌ها، نقش مؤثری در کاهش مهاجرت نخبگان و نگهداشت استعدادهای برتر در داخل کشور ایفا می‌کند. همچنین، دانشجویان می‌توانند در قالب پایان‌نامه‌ها، پروژه‌های تحقیقاتی و طرح‌های صنعتی مرتبط با صنعت هسته‌ای مشارکت نمایند، که هم به توسعه علمی و فناورانه کشور کمک می‌کند و هم توانمندی‌های عملی و تخصصی آنان را ارتقا می‌دهد.
در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، جذب دانشجویان بورسیه در مقاطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد توسط سازمان انرژی اتمی ایران انجام شد و کد رشته‌های مرتبط با این بورسیه‌ها در دفترچه کنکور همان سال درج گردید. داوطلبان پس از بررسی و احراز شرایط اولیه و کسب امتیازات لازم، برای شرکت در مصاحبه علمی دعوت شدند تا شایستگی علمی و انگیزه آنان برای ادامه تحصیل در این مسیر تخصصی ارزیابی شود. در نهایت، به 36 داوطلب برگزیده دوره کارشناسی و 88 داوطلب برگزیده دوره کارشناسی ارشد از رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف بورس تحصیلی اعطا گردید.
در سال ۱۴۰۴ نیز، فرآیند اعطای بورسیه به دانشجویان در حال تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد اختصاص یافت. داوطلبان پس از احراز هویت و رعایت شرایط لازم، در سامانه یکپارچه بورس‌های دانشجویی (سیب) ثبت‌نام کردند. پس از بررسی اولیه مدارک و شرایط متقاضیان، آنان برای مصاحبه علمی دعوت شدند. در این مرحله، شایستگی علمی، توانمندی‌های فردی و میزان انگیزه داوطلبان برای ادامه تحصیل در حوزه تخصصی صنعت هسته‌ای مورد ارزیابی دقیق قرار گرفت و به 31 نفر از متقاضیان بورس تحصیلی اعطا گردید.
لازم به ذکر است فرآیند اعطای بورس تحصیلی و جذب دانشجویان از طریق فراخوان بورس در صنعت هسته‌ای، یک فرآیند مستمر است و سالانه اجرا خواهد گردید.